Altını Islatma

Enüresiz ya da alt ıslatma, 4 ve daha büyük yaşlardaki çocukların mesanelerinin istemsiz çalışması, kontrol edilememesidir. Alt ıslatma ara sıra ise, bu bir problem olarak tanımlanmaz. Çoğu yatak ıslatanlar haftada bir kaç gece yada her gece yapanlardır. Literatürde iki tür yatak ıslatma tanımı vardır

Doğumdan itibaren sürekli yatak ıslatanlar.
Belli zamanlarda yatak ıslatanlar( En azından 3 aylık sürede).

Altını ıslatanların %80’i birinci gruba dahildir.

Yatak ıslatma yaygın bir çocukluk problemidir. Bu durum 4-6 yaş grubu çocukların %25’ inde görülür. Yine 6-8 yaş arası %12, 10-12 yaş grubunda %5, ön ergenlerde %2 görülme sıklığı vardır. Erkeklerde kızlardan daha fazla görülür. Bazı çocuklar gün boyunca ıslatırlar. Bunlar genellikle heyecanlandıklarında ve oyun sırasında altını ıslatırlar. Bu çocukların oyuna başlamadan önce tuvalete gitmeleri yada oyun alanının tuvalete yakın olmasında yarar vardır. Yine anne- babalar çocuklarını belli aralıklarla ( bu aralıklar çok kısa olmamak koşuluyla) tuvalete çağırabilirler.

NEDENLERİ:

Alt ıslatmanın nedenleri konusunda bir kaç teori vardır. Fakat hiçbiri henüz tanımlanmamıştır. Gece boyunca düzensiz olarak altını ıslatan ( 2. gruba girenler), çocuklar gece bir kez ıslatıp ikinci kez ıslatmazlar. Bu gruba giren çocuklardaki problemin kaynakları şunlardır;

Çevreden gelen stres,
Duygusal problemler,
Doğuştan gelen organik bir hastalık,
Aile bireylerindeki artma veya azalma, ile olan değişiklikler.

Birinci tip alt ıslatma grubuna giren çocuklar, gece boyunca kuru kalkmazlar. Bunun en önemli nedeni ise mesane kontrol mekanizmasının yavaş olgunlaşmasıdır. Altını ıslatan çocukların anne- babalarında da geçmişte bu problem görüldü ise olmayanlara göre bu çocuklarda görülme sıklığı 3 kat daha fazladır. Diğer nedenlerden biri ise uygun olmayan tuvalet eğitimidir.

Organik nedenlerde oluşan alt ıslatma %1-10 olmasına karşın, genellikle %1 oranında görülür. Gün boyunca altını ıslatan çocuğun, mesanede ağrı ya da nöbet şeklinde yakınmaları varsa; bunun nedeninin organik olduğu düşünülmelidir. Alt ıslatmanın nedeninin organik olduğu bilinse ve tedavi edilse de, -ki bu hafif bir idrar yolları enfeksiyonu olabilir- ancak alt ıslatma da belirgin bir azalma görülmez.

NASIL ÖNLENİR?:

Mesane kontrolünü yeterince kazandırmamaktan, yani kayıtsız kalmaktan, aşırı cezalar ve aşırı toleranslı tutumlardan kaçınmak gerekir. Örneğin:çocuğu cezalandırmak, azarlamak, yatağını ıslattığı için utandırmak gibi. Cezalandırıcı yaklaşım, çocuğun kendini suçlu, yetersiz ve endişeli hissetmesine neden olur. Bir çocuk, belirgin bir şekilde endişeli ya da korkuluysa; onun için yeni davranışları öğrenmek zordur. Mesela gece kontrolü gibi. Bir kereye özgü olarak, bir kaç saatliğine idrarın tutulması ve çocuk rahatsız oluncaya kadar mesane kontrolünü kazandırmak akılcı bir yöntemdir. Çocuk bu işleme 18 ile 24 ay arasında hazır olmaya başlar.Eğer çocuk yeterli düzeyde olgunlaşmamışsa, anne babaya gece kontrolünü başarmak için çocuğa baskı yapılması önerilirse; çocuk güvenini kaybedebilir ve idrar kontrolünde daha büyük zorlukla karşılaşabilir. Bazı araştırmacılar; anne babalar çocuktaki mesane kontrolünün yavaş gelişimini göz ardı ederlerse, bu durum, çocuk 7-8 yaşına vardığında kendiliğinden iyileşeceğini düşünürler. Maalesef çoğu anne babalar alt ıslatma ile ilgili o denli sinirli, gergin hale gelirler ki, çocuğun da endişeli ve cesaretsiz tutum takınması ile problem daha da çözümsüz hale gelebilir.

NE YAPILMALI?

Bazı anne babaların, yatak ıslatma ile ilgili tepkileri, eleştirme, utandırma, cezalandırma gibi hatalı, doğrudan saldırılardır. Bazı anne babalar, çocuklara uzak ve duygusal olarak soğuk davranırken, diğerleri daha çok çaba sarf ederek yatak ıslatmanın nedenlerini bulmaya çalışırlar. Genelde bu uygulamalar, sadece etkisiz olmakla kalmaz, aynı zamanda problemleri daha da kötüleştirebilirler. Bunların hepsinin üzeride; anne babalara, yatak ıslatmaya sakin, mantıklı hareketle tepki vermeleri ve çocuğun bunu kontrol etmesi için ona güven vermeleri tavsiye edilir. Çocuk endişeli, utanmış, cesaretsiz ise konuyu çözümlemek, sorunu halletmek daha da zorlaşır. Akşam 6’dan sonra çocuğun içebileceği sıvı miktarını sınırlayarak ve yatmadan önce tuvalete gitmesi sağlanarak az da olsa başarı elde edilebilir.İmipromine(antidepresan) gibi ilaçların kullanımı, 3 kişiden birinde yatak ıslatmayı azalttığı belirlenmiştir.İlaç tedavisi bırakıldığında, alt ıslatmanın tekrar görülmesi genel kuraldır. Biraz sonra göreceğimiz teknikler etkili bir biçimde problemi azaltacaktır. Herhangi bir prosedürü kullanırken çocukla işbirliği yaparak ve çocuk üzerinde güç kullanarak bir metot uygulamaktansa, problemin üstesinden gelmek için çocukla birleşik ve koordineli bir işbirliğine girmeyi sağlamak daha önemlidir.

TEKNİKLER:

Çizelge Tutmak: Kuru ve ıslak gecelerin kayıt edilmesini çocuktan isteyin.Kuru geceler yıldız olarak gösterilebilir. Her yıldızdan sonra küçük bir ödül verilebileceği gibi, bu ödül anne baba ile geçirilen ekstra bir saat de olabilir. Gelişmenin sonunda böyle ödüller verilebilir. Anne babalar ıslak gecelere kayıtsız kalırken, kuru geceleri överler böyle ödüllendirici bir sistem çocuğu güdüler, motive olmasını sağlar. Böylece belirli bir amacı gerçekleştirmeyi ve alışkanlığındaki azalmanın gelişmesini resimle, çizelge ile göstermeye istek duyar. Bu çizelge, kayıt yönteminin özellikle ön ergenlerde etkili olduğu görülmüştür.
Stres Azaltma: Eğer çocuk gece kuru kalkmış ve sonra tekrar ıslatmaya başlamışsa; herhangi bir nedenle ebeveynlerden birinin yokluğunun abartılması, bir aile kavgası, yeni bir komşunun taşınması ya da yeni bir kardeşin doğumu gibi. Yatak ıslatmanın tekrar ortaya çıkmasında bu tür nedenlerden birinin olup olmadığını anlamaya çalışın eğer kontrol edilemeyen dış kaynaklı bir stres alt ıslatmayı başlatıcı gibi görünüyorsa; o çocuğa anlayış, destek ve ekstra ilgi göstererek, çocuğun endişesini azaltmak için yapabileceğiniz çabayı gösterin.Yatma zamanı, ilginizden ve desteğinizden emin bir şekilde çocukla 10-15 dk.rahatlatıcı bir sohbet yapınız böylece çocuk rahatlamış bir şekilde uykuya dalacaktır. Hem de, güzel etkinliklerle çocukla karşılıklı bir etkileşime girerek gündüz ekstra bir zaman geçirebilirsiniz.Bu süreyi, çocuğu gözlemlemek ve çözümlenmemiş endişelerini, karmaşalarını ortaya çıkarmak amacıyla kullanınız.
Ceza Vermek: Bazı anne babalar okul çağında altını ıslatan çocuğa ıslattıktan sonra çarşafını değiştirip, onu yıkamasını isterler. Bu yatak ıslatma eyleminin mantıki bir sonucu gibi görünür.Bu esnada azarlamayınız ve ders vermeyiniz.Bir başka ebeveyn aşağıdaki cezaları uygulamıştır: Bir gece önceden çocuk yatağını ıslatmışsa buzdolabının üstündeki kartı imzalaması istenmiştir. Eğer imza atmayı unutmuşsa 50 bin lira, eğer yalan söylüyorsa 100 bin lira vermelidir. Çocuk ard arda 14 gece kuru kalkana kadar saat 6’dan sonra sıvı gıda almasına izin verilmez. Akşam yemeği ile verilen sıvı gıdalar çocuğu çok fazla motive ettiğinden bu süreç problemi daha sonra ortadan kaldırır.
İdrar Tutmak: İncelemeler, belli sayıdaki yatak ıslatanların mesanelerinde normal miktarda idrar tutamadıklarını göstermiştir. Bu yüzden çocuğa giderek daha fazla mesanede idrar tutmasını sağlayarak mesane kapasitesi arttırılabilir.İdrar tutma eğitimi şu şekildedir; çocuğun bir oyun şeklinde, kendi rekorunu kırmaya çalışarak gün boyunca idrarını kontrol etmesini öğretiniz.Çocuğa tuvaletini yapması için mümkün olduğu kadar banyoya gitmemesi ve sonra idrarını bir ölçü kabına yapması istenir. Tutabildiği miktar yazılır.Çocuk 12-14 cc tutabildiğinde benzer bir şekilde üstesinden gelebildiğini görür.İdrar tutmayı öğretmenin diğer bir şekli, çocuk idrar yaparken tut ve bırak denir.Önce çocuğa idrarın balon gibi küçük bir kapta depo edildiği açıklanır.Sıkıca kapandığında, içinde idrarı tutan balonun ucunda olan ortada delik bir kas vardır.Çocuğun gece altını ıslatma problemi bu kasın zayıf olması ve geceleri açılıp idrarı dışarı atmasından kaynaklanmaktadır.(balonun havayı dışarı atmasını gösterin) Çözüm olarak, egzersizlerle kası güçlendirmektir. Eğer çocuk alt ıslatma ile ilgileniyorsa egzersiz çalışmalarını öğretebilirsiniz. Program şu: Her sabah uyandığınız da okula gitmiyorsanız istediğiniz kadar su içebilirsiniz. Hemen sonra idrar atmak zorunda kalacaksınız.Tuvalete gittiğinizde biraz idrar yapın ve tutun, sonra biraz daha yapın ve tekrar iyice tutun. Bu işlemi idrar çıkarırken tekrar tekrar yapınız. Hemen sonra söz konusu kas kuvvetlenecek ve yatak ıslatma sona erecektir.
Gece Kaldırma: Bu işlemde ilk yapılacak şey, çocuğun her gece genellikle saat kaçta yatağını ıslattığını tespit etmektir. Eğer çocuk, yattıktan 2 saat sonra altını ıslatıyorsa, bu süre dolmadan bir kaç dakika öncesine saati kurunuz. Saat çaldığında çocuk uyanır, tuvaletini yapar ve sabaha kadar uyur. Ard arda 7 kuru geceden sonra , saati yattıktan 1.30 dakika sonraya ayarlayın. Daha sonra bu süre, yavaş yavaş 60-45 ve en sonunda 30 dakikaya kadar azaltılabilir.Çocuk daha sonra her gece saatin zili çalmaksızın tuvalete gitmek için kalkar, tuvaletini yapar. Bu yöntem, yatağını ıslattıktan sonra çarşafını yıkayan 13 yaşındaki bir kıza uygulandığında, alt ıslatması ortadan kalkmıştır.
Zil ve Bez Yöntemi:Okul yaşındaki bir çocuk, sizin bütün yardımlarınıza rağmen altını ıslatmaya devam ederse, belki de profesyonel bir yardım aramalısınız. Bu alanda “ Zil ve Bez” şartları sağlayan cihaz, metotlardan en başarılısı olmuştur. 2-3 aylık kullanım süresince vak’aların %70 inde başarı sağlanmıştır. Bu başarının % 30 unda tekrar alt ıslatma görülür. Ama ikinci bir uygulama ile ortaya çıkan alt ıslatma genellikle ortadan kalkar. Bu cihaz çocuğun altına yerleştirilen özel bir eğitim paketinden oluşmaktadır. Pet geceleyin idrar ile nemlendiğinde ışığı yakan, zili çalan bir elektrik devresini kapatır. Bu çocuğu uyandırır ve idrarı keser.Çocuk uyku sırasında idrar yapmayı engellemeyi öğrenirse, bu cihaz çıkarılır. Bu sistemle en iyi sonuç, bu cihazı sağlamakla değil, aynı zamanda iyi bir rehberlik yapacak profesyonel bir psikologla ilişki kurularak sağlanır.

ALTINI ISLATMA İLE İLGİLİ AİLENİN İZLEYECEĞİ YOL

Akşam yemeklerinde ve gece yatmadan önce çocuğa sulu yiyecekler verilmemelidir. ( örneğin; kavun, karpuz, gazoz, çay vb. gibi.) Ancak yatmadan önce(1 saat önce) sulu yiyecekler az olarak verilebilir.
Akşam yemekleri fazla ağır olmamalıdır.Sindirimi güç olan yiyecekler çocuğun uyku düzenini bozabilir, zaman zaman rüya ile karışık olan bu düzensiz uyku içinde çocuk altını ıslatabilir.
Çocuk her gün aynı saatte yatmaya alıştırılmalıdır. Altını ıslatan çocuğun yatağı her defasında mutlaka temiz ve yeni çarşafla donatılmalı, yatağı korumak amacıyla naylon muşamba ve benzeri hiç bir şey konulmamalıdır.
Yatarken ihtiyacı varsa tuvalete gidebilir. Yatağına sevgi ve sevecenlikle götürülmeli, yatağın temiz olduğunu çocuğa belli etmeli, ancak açıkça söylenmemelidir.
Sağaltım süresince çocuğu üzen, korkutan şeylerden kesinlikle uzak bırakılmalı, yeterince ilgi gösterilmelidir. Aksi yapıldığı zaman olumsuz sonuçlar kaçınılmazdır.
Her gün olayı sağaltım çizelgesinde ıslattı ise (*) ile, ıslatmadı ise (o) işareti ile işlenir.Kaldırılmadı ise yazılır.
Çocuk yattıktan sonra 1 saat sonra uyandırılır.Çocuk kendisi yüzünü soğuk su ile yıkar, tuvaletini yapar ve yatar.
3 saat sonra yine uyandırılır, tuvaletini yapar ve yatar.
10-15 gün sonra çalar saat kurulup, çocuk kendisi uyanarak tuvaletini yapar.
Daha sonra saat kurulmasına gerek kalmadan alıştığı saatte tuvaletini yapacaktır.
Altını ıslatmadığı günler sayılarak ve saptanarak ödüllendirmeye gidilir. Çocuğun kuru kalkması teşvik edilir.
Bu sağaltım kuralına uyulmaya çalışılmalı, sonuç merkeze ya da ilgili uzmana bildirilmelidir.Sonuca göre yeni durum ve öneriler düşünülmelidir.